اقدامات لازم قبل از بستري (انجام توسط والدین یا بيمار):
1- مصرف داروهاي پيشنهادي پزشك معالج
2- بيماراني كه آسپرين يا وارفارين یا پلاویکس مصرف مي كنند طبق نظر پزشك از چند روز قبل دارو را قطع نمايند.
3- در دست داشتن معرفي نامه و پرونده پزشك معالج در زمان مراجعه به بيمارستان
4- مراجعه به پذيرش بخش آنژيوگرافي بيمارستان جهت هماهنگي نوبت بستري
5- حمام و تيغ زدن از ناحيه شكم تا وسط ران شب قبل از بستري (براي جوانان)
6- ناشتا بودن بيمار 6 ساعت قبل از زمان آنژيوگرافي و براي شيرخواران زير يكسال 4 ساعت قبل از زمان آنژيوگرافي
7- همراه داشتن شناسنامه يا دفترچه بيمه
8- همراه داشتن كليه مدارك پزشكي قبلي از جمله: اكو، نوار قلب در زمان پذيرش
9- تماس با شماره مطب 36210052 سه روز قبل از تاريخ آنژيوگرافي براي انصراف يا تغيير تاريخ مراجعه
10- مراجعه به واحد پذيرش بيمارستان (در تاريخ تعيين شده توسط مطب و تأييد واحد آنژيوگرافي) جهت تشكيل پرونده
11- مراجعه به بخش مربوطه با پرونده تشكيل شده
اهم عوارض احتمالي آنژيوگرافي يا آنژيوپلاستي:
(كه نادر بوده و در موارد بيماريهاي بسيار پيشرفته و یا پیچیده و یا در اقدامات اینترونشن و يا در بیماران با وزن خيلي كم ممكن است بیشتر دیده شود)
1- خونريزي داخلي يا خارجي
2- هماتوم (خونريزي در محل آنژيوگرافي)
3- آمبولي مغزي يا محيطي
4- لخته و ترومبوز (وريد يا شريان محل آنژيوگرافي)
5- عفونت یا آلرژي و شوك به ماده حاجب
6- نياز به عمل جراحي اورژانسي قلبي و عروقي
7- آريتمي (نامنظمي ضربان قلب)
8- آمبولي و يا قرار نگرفتن صحيح وسيله در جاي خود
9- مرگ (در موارد بسيار بسيار نادر)
10- عوارض نادر احتمالي ديگر
آنژیوگرافی روشی برای تشخیص و درمان برخی از بیماری های قلبی بوده که برای انجام آن ماده ای به نام ماده حاجب به بیمار تزریق می شود تا ساختمان قلب به صورت رنگی قابل مشاهده باشد و پزشک بتواند حفرات و عروق اصلی قلب را دیده و بتواند نوع و شدت بیماری قلبی را مشخص کند.
در این تکنیک پزشک می تواند بوسیله لوله ای انعطاف پذیر و باریک به نام کاتتر از طریق عروق کشاله ران و یا گردن بیمار وارد قلب شده و روش های تشخیصی و یا درمانی را برای قلب بیمار انجام دهد.
توسط آنژیوگرافی تشخیصی، طیف وسیعی از بیماریهای قلبی عروقی، مثل تصلب شرایین و فشار ریوی بیماران تشخیص داده می شود و در روش آنژیوگرافی درمانی نیز پزشک می تواند با استفاده از بالن (استنت)، عروق خونی مسدود شده را باز نماید، تنگی دریچه آئورت قلب ، تنگی عروق قلبی و تنگی دریچه ششی قلب را برطرف نموده و یا با استفاده از وسیله چتر مانند به نام آمپلاتزر (Amplatzer) و کویل (Coil) مجرای شریانی باز، سوراخ بین دهلیزی و سوراخ بین بطنی را ببندد.
برای انجام آنژیوگرافی داروی خواب آور به بیمار تزریق می شود و یا از بی حسی موضعی و نیز در مواردی در صورت صلاحدید پزشک از داروی بیهوشی استفاده می شود.
فشار بالای شریان ششی چیست؟
فشار بالای شریان ششی:
وقتی مویرگ‌های ریز در ششها ضخیم یا باریک شده، بسته یا تخریب شوند، خون نمی‌تواند به راحتی از مسیر ششها عبور کند. در نتیجه فشار خون در در ششها بالا رفته و شرایط برای ابتلا به فشار بالای شریان ششی ایجاد میشود. فشار بالای شریان ششی بر مویرگ‌های ششی و سمت راست قلب اثر می‌گذارد.
چگونگی جریان خون در قلب و ششها:
بعد از آنکه قلب از طریق شریان آئورت خون اکسیژن دار را به بافت‌های بدن رساند حالا نوبت برگشت خون به ششها برای دریافت مجدد اکسیژن است. این بار خون وارد دهلیز سمت راست قلب شده و سپس از طریق بطن سمت راست قلب، خون به ششها پمپ و در شبکه گسترده ای از رگها در شش توزیع میشود. در ششها کربن دی‌اکسید دفع و اکسیژن جذب خون می‌گردد. این چرخه خون به صورت مداوم در طول حیات ما ادامه دارد. برای پمپاژ خون به ششها نیاز به فشار زیادی نیست چون مقاومت عروق ششها در فرد طبیعی پایین است (برخلاف عروق محیطی بدن که مقاومت بالاتری دارند و به همین دلیل فشار بطن چپ چند برابر فشار بطن راست است تا بتواند خون را به همه نقاط بدن برساند). بنابر این قسمت راست قلب نسبت به قسمت چپ قلب در فشار پائین‌تری کار میکند.
آیا بیشتر از یک نوع فشار بالای شریان ششی داریم؟
فشار بالای شریان ششی به این معنی است که فشار بر روی قسمت راست قلب خیلی زیاد است و دلایل مختلفی میتواند داشته باشد. در کودکان این فشار بالا میتواند به دلایلی نظیر، بیماری های مادرزادی قلب، بیماریهای مزمن ششی یا لخته خون در رگ‌های ششی و یا مشکلات قسمت چپ قلب باشد. این نوع فشار خون بالای شریان ششی از نوع ثانویه است و به آن فشار بالای شریان ششی یا (Pulmonary Arterial Hypertension: PAH) گفته میشود. فشار بالای شریان ششی از نوع اولیه وقتی رخ می دهد که رگ‌های خونی در ششها به صورت مستقیم و بدون علت ثانویه درگیر شده و تنگ یا ضخیم شوند. بنابر این فشار در سمت راست قلب برای پمپاژ خون به این رگها بیشتر می شود.
چه اتفاقی برای بیمار می‌افتد؟
در PAH شریان‌ها به حدی باریک میشوند که نمی‌توانند مقدار خونی که باید از طریق ششها جریان یابد را تأمین کنند و این باعث میشود تا:
خون باقیمانده در رگها باعث پس زدن خون به قلب شود؛ فشار مورد نیاز از طرف راست قلب برای تأمین خون در ششها افزایش یابد و سمت راست قلب دچار خستگی و فشار بیشتری گردد. اگر این افزایش فشار درمان نگردد از قسمت راست قلب کار زیادی گرفته میشود و در نتیجه باعث اختلال در عملکرد سمت راست قلب می شود. از آنجایی که خون نیز به سختی به ششها می‌رسد، در نتیجه تبادل گاز کربنیک و اکسیژن هم در ششها مختل شده و سطح اکسیژن خون نیز پایینتر از حد معمول می‌آید و این موضوع نه تنها به قلب فشار می‌آورد بلکه اکسیژن رسانی به مغز، قلب و بقیه اندامهای بدن را نیز کاهش می‌دهد.
عوارض PAH چیست؟
1- بزرگ شدن و مختل شدن فعالیت سمت راست قلب. در ابتدا قلب سعی میکند تا با فشار بالاتر خون بیشتری را به رگ‌های ششی وارد کند و این تغییر باعث میشود فشار بیشتری به قلب وارد شده و بزرگتر گردد و می تواند باعث نارسایی بطن راست گردد.
2- لخته شدن خون. PAH میتواند احتمال ایجاد لخته خون در رگ‌های کوچک در ششها را افزایش دهد که خطرناک می باشد.
3- بی‌نظمی در ضربان قلب (Arrhythmia): فشار خون بالای شریان‌های ششی میتواند ضربان قلب را نامنظم کند، که ممکن است به تپش قلب، سرگیجه یا سنکوپ منجر شود. برخی آریتمی‌ها می‌توانند به مرگ نیز منجر شوند.
4- خونریزی در ششها: PAH میتواند به خونریزی درون شش و سرفه‌های خونی با تهدید جانی منجر شود.
5- عوارض دوران حاملگی: PAH میتواند زندگی زنان باردار و جنین آنها را تهدید کند. و عوارض دیگر .....
PAH چه علائمی دارد؟
PAH ممکن است در مراحل ابتدایی علائمی از خود نشان ندهد و پس از مدتی احساس تنگی نفس بروز کند. ممکن است همراه با احساس خستگی غیرمعمول، سرگیجه و عدم تعادل و یا حتی بیهوشی ناگهانی باشد. اِدِم یا تورم در ناحیه پاها و مچ پا نیز در PAH معمول است و حتی میتواند به ناحیه شکمی کشیده شود. کبود شدن رنگ لب‌ها و انگشت‌ها نیز محتمل است. ممکن است درد در ناحیه قفسه سینه نیز احساس شود که با حمله آنژین قلبی نیز اشتباه گرفته می شود. احساس تپش قبل نیز میتواند رخ دهد. سطح اکسیژن خون نیز میتواند به شدت کاهش یابد.
چگونه تشخیص داده میشود؟
از آنجایی که فشار بالای شریان ششی از علل مختلفی نشأت می‌گیرد درمان های مختلفی هم برای آن انجام میشود. بنابراین لازم است تا بیمار یا والدین وی با دقت علائم خود را برای پزشک توضیح دهد و از جمله دقت کند که کدام یک از این موارد را دارد: تنگی نفس، گیجی، احساسی شبیه به غش کردن، غش کردن، درد در قفسه سینه، تپش قلب، افزایش تورم در ناحیه پاها یا شکم، کبود شدن رنگ لب‌ها و انگشت‌ها. با استفاده از اکوکاردیوگرافی و درصورت لزوم از آنژیوگرافی قلب میتوان آن را تشخیص داد.
آیا PAH خوب میشود؟
PAH بیماری بسیار جدی است که تا این زمان درمان قطعی برای آن وجود ندارد ولی برخی اقدامات درمانی برای آن وجود دارد. مهمترین کار، تشخیص در مراحل اولیه و درمان برای جلوگیری از پیشرفت آن است. مثلا بیماری که سوراخ بین بطنی بزرگ یا کانال شریانی باز بزرگ دارد را باید گاهی تا 4-3 ماهگی عمل کرد تا فشار شریان ششی کاهش یابد. اگر برخی از بیماری های قلبی مادرزادی به موقع عمل نشوند، متاسفانه رگ های ششی آسیب دیده و خراب می شوند و حتی بعد از عمل جراحی بیمار خوب نمی شود و از عوارض فشار بالای شریان ششی در سالهای بعد رنج خواهد برد.
PAH چطور درمان میشود؟
مهمترین درمان آن درمان بیماری زمینه است مثل عمل جراحی بیماری قلبی مادرزادی یا بیماری ششها. در درمان بیماری ممکن است برخی از داروهای خوراکی، داروهای استنشاقی یا داروهای تزریقی مفید باشند. این داروها برای باز نگهداشتن رگ‌های خونی در ششها، بهبود جریان خون در ششها و کاهش فشار بر قلب مصرف میشوند. یکی از داروهایی که زیاد مورد استفاده قرار می گیرد سیلدنافیل و هم خانواده آن تادالافیل است که گرچه مصرف اصلی آنها درمان ناتوانی جنسی در آقایان است ولی چون می تواند فشار شریان ششی را هم کاهش دهد، حتی در نوزادان مورد استفاده قرار می گیرند. برخی از داروخانه ها با این اثر این داروها آشنا نیستند و ممکن است نسخه بیمار کم سن و سال را ندهند. برخی از بیماران با PAH نیازمند دریافت داروهایی هستند که حجم مایعات اضافی بدن را از طریق ادرار کاهش دهند. ممکن است در صورت پائین بودن سطح اکسیژن خون به دریافت اکسیژن بیشتر نیز نیاز باشد. علاوه بر آن انجام برخی کارهای توانبخشی برای تنفس بهتر و مؤثرتر نیز میتواند مفید باشد. در نهایت آخرین اقدام درمانی پیوند ششها و یا پیوند همزمان قلب و ششها است.
