تغذيه در 6 ماه اول زندگي :
تغذيه انحصاري با شير مادر در 6 ماه اول زندگي براي رشد و تكامل كودك از اهميت ويژه اي برخوردار است. در مدت تغذيه انحصاري با شير مادر، کودك نياز به مصرف هيچ گونه ماده غذايي و حتي آب ندارد. البته مصرف قطره قطره آ+ د ضروري است و ادامه آن در شرايط بيماري مثل اسهال و مصرف دارو اشكالي ندارد. بهترين زمان براي شروع غذاي كمكي پايان 6 ماهگي است ولي ممكن است براي برخي ازشيرخوران با توجه به كارت پايش رشد و چنانچه ثابت شود كه تاخير رشد كودك بعد از 4  ماهگي بدليل ناكافي بودن شير مادر است، لازم است در فاصله 4 تا 6 ماهگي غذاي كمكي را آغاز نمود.

 در 6 ماه اول زندگي شير مادر به تنهايي براي تغذيه كودك كافي است زيرا: 

  * با توجه به رشد فزاينده كودك تمام نيازهاي غذايي را تامين ميكند.
  * بهترين و كاملترين غذا، با آلرژي كمتر در مقايسه با شير مصنوعي است.
  * حاوي آنتي باديهاي ضدباكتري و ويروسي است.
  * رشد ويروس اوريون، انفلوانزا، واكسينيا (آبله)، روتا ويروس و ويروس انسفاليتB ژاپني، توسط ماده اي در شير مادر مهار ميشوند.
  * ماكروفاژ موجود در شير انسان  باعث سنتز كمپلمان، ليزوزيم و لاكتوفرين ميشود كه براي تكامل سيستم ايمني كودك لازمند.
  * شير مادر منبع لاكتوفرين كه يك پروتئين متصل به آهن است مي باشد و تقريبا بطور طبيعي يك سوم آن با آهن اشباع ميشود و اثر مهاري بر رشد ميكروب E-coli در روده دارد.
  * مدفوع شيرخواراني كه با شير مادرتغذيه ميشوند PH كمتري نسبت به مدفوع كودكاني دارد كه با شير گاو تغذيه ميشوند.
  * ليپاز نمك هاي صفراوي شير مادر انگل ژيارديا لامبلاي و پارازيت آنتامباهيستوليتيكا را ميكشد.

نشانه هاي كافی بودن شير مادر:

* خواب راحت براي 2 تا 4 ساعت بعد از شيرخوردن
* افزايش وزن مطلوب شيرخوار بر اساس منحني رشد (در 5 ماه اول زندگي روزي 20-30 گرم و در 7 ماه بعد روزي 15-10  گرم). بيماران قلبي ممكن است عليرغم كفايت شير مادر، وزن مطلوب نداشته باشند.
* دفع  ادرار 6 تا 8 بار در 24 ساعت (درصورتيكه شيرخوار بجز شير مادر مايعات ديگري يا دارو مصرف نكند.)
* دفع مدفوع 2 تا 5 بار در روز كه البته با افزايش سن شيرخوار تعداد دفعات دفع مدفوع كاهش مي يابد. (شيرخواري كه شير مادر دريافت مي كند ميتواند بطور طبيعي هر دو روز يكبار و يا حتي تا ده بار دفع مدفوع در روز داشته باشد.)
* شادابي پوست، هوشياري و سلامت ظاهري شيرخوار
* اگر شيرخوار هر دو پستان را تخليه كند ولي به خواب نرود يا خوابش بسيار سبك باشد و بعد ازچند دقيقه بيدار شود وكمتر از حد طبيعي وزن بگيرد، نشانه كمبود شير است.

برقراري و استمرار شير دهي:

* شير دادن بايد هر چه زودتر بعد از زايمان شروع شود.
* مكيدن مكرر طفل، سلامتي، نشاط و آرامش مادر، عوامل موثري در موفقيت مادر براي شيردهي است و برعكس ناراحتي و نارضايتي مادر، نگراني و تشويش او بيشترين اثر را بر كاهش شير خواهد داشت.
* شستشوي پستانها با آب روزي يك بار كافي است ولي قبل از هر بار شير دادن بايد دستها را با آب و صابون شست.
*  برنامه غذايي مناسب مادر، دريافت كالري كافي، اجتناب از كاهش وزن و مصرف شيرخيلي مهم است ولي اگر مادر به شير حساسيت دارد يا آن را دوست ندارد، ميتواند از ساير جانشين هاي شير مثل ماست، پنير، كشك استفاده كند و يا روزانه يك گرم كلسيم بصورت مكمل دارويي مصرف كند. اين عقيده كه موادي مثل شير، جو دوسر و چاي باعث افزايش شير ميشوند صحيح نيست.

مدت شيرخوردن:

برخي از شيرخواران ظرف مدت 5 دقيقه پستان را تخليه ميكنند و در مورد برخي ديگر شايد حدود 20 دقيقه و يا بيشتر طول بكشد. بيشترين مقدار شير در همان لحظات اوليه دريافت ميشود ( 50% آن در 2 دقيقه اول و 80 % در 4 دقيقه اول). كودكان مبتلا به بيماري قلبي ممكن است مقدار شير لازم را در مدت 40 دقيقه دريافت كنند و در نتيجه حوصله مادر و يا افزايش تعداد دفعات شير دهي لازم است.

موارد منع شيردهي:

 * چندقلويي: چنانچه عليرغم تغذيه چند قلوها با شير مادر رشد آنان مطلوب نباشد، لازم است با هر شيرخوار به عنوان يك قلو برخورد نمايند و شير خشک 
 را به هر يك برحسب نمودار رشد آنان بدهند.
 * بيماري هاي مزمن و صعب العلاج مادر: نظير بيماريهاي كليوي، قلبي، كبدي، جنون و سوختگي شديد هر دو پستان كه موجب معلوليت و از كارافتادگي مادر و اختلال در شيردهي او گردد به تشخيص و با تاييد پزشك متخصص
 * داروها و مواد راديو اكتيو: مواردي كه مادر مجبور به استفاده مستمر (بيش از يك ماه ) از داروهايي نظير آنتي متابوليت ها (مانند متوتروكسات، هيدركسي اوره، مركاپتوپورين و ... (بروموكريپتين، ليتيوم، ارگوتامين) با دوز مصرفي دردرمان ميگرن)، تاموكسيفن و فن سيكليدين بوده و يا مادر معتاد به مواد مخدر تزريقي نظيركوكائين و هروئين باشد و همچنين استفاده از مواد راديواكتيو در مدت درمان با نظر پزشك معالج. لازم به ذكر است چنانچه ضرورت استفاده از داروهاي ذكر شده براي مدت كمتر از يك ماه وجود دارد، بايد ضمن آموزش مادر براي دوشيدن و تخليه مرتب پستانها به منظور تداوم توليد شير، تغذيه با شير دايه توصيه شود و در صورت عدم امكان صرفا براي اين مدت شير خشک به شيرخوار داده و به جاي استفاده از شيشه پستانك، استفاده از قاشق و استكان براي دادن شير خشک توصيه می شود.